Ókindarkvæði uppfært

Ókindarkvæði I

Það var barn í dalnum sem datt „onum“ gat

og fyrir neðan þar ókindin sat.

Og fyrir neðan sat ókindin ljót

naumlega náði hún neðan í fót.

Naumlega náði hún neðan í barn,

hún dró það út úr dalnum og dustaði við hjarn.

Hún dró það út úr dalnum og dustaði við fönn.

Ætlaði ég að úr þvi hrykki ein lítil tönn.

Ætlaði ég að úr því hrykki augað blátt,

hún kvað við í kæti og kallaði hátt.

Hún kvað við í kæti ,,Kindin mín góð,

þetta hefur þú fyrir þín miklu hljóð.

Þetta hefur þú fyrir þitt brekastand,

mátulegast væri ég minnkaði þitt dramb.“

„Mátulegast væri ég minnkaði þinn þrótt."

og ókindin barði það allt fram á nótt.

Ókindin barði það á þeim stað,

þar til um síðir að þar kom maður að.

Þar til um síðir að þar kom maður einn

upp tók hann barnið og ekki var hann seinn.

Upp tók hann barnið og inn í bæinn veik

Og ókindin hafði sig aftur á kreik.

Ókindarkvæðið á enda nú er

Sigrún mín litla sjá þú að þér.

Mamma lærði þessa þulu svona þegar hún var krakki nema tvær síðustu línurnar sagðist hún hafa lært á fullorðinsárum.

Ókindarkvæði II

Það var barn í dalnum sem datt ofaní gat,

en þar fyrir neðan ókindin sat.

En þar fyrir neðan sat ókindin ljót

náði hún naumlega neðaní þess fót.

Náið hún naumlega neðan í barn

hún dró það útum dyrnar og dustaði við hjarn.

Hún dró það útum dyrnar og dustaði við fönn,

ætla jeg að úr því hriti ein lítil tönn.

Ætla jeg að úr því hriti augað blátt,

hún kallað með kjæti og kvað við svo hátt:

Hún kallaði með kjæti: „Kindin mín góð!

þetta hefur þú fyrir þín miklu hljóð.

Þetta hefur þú fyrir þitt brekastát,

maklegast væri jeg minkaði þinn grát.“

„Maklegast væri jeg minkaði þinn þrótt“–

En ókindin lamdi það allt fram á nótt.

En ókindin lamdi það á þeim stað,

þangaðtil um síðir þar kom maður að.

Þangað til um síðir þar kom maður einn,

upp tók hann barnið og ekki var hann seinn,

upp tók hann barnið og inní bæinn veik,

en ókindin hafði sig aptur á kreik,

En ókindin hafði sig ofaní fljót,

og barnið aflagði sín brekin mjög ljót.

Ókindarkvæði endar nú hjer –

en Sigríður litla, sjáðu að þjer.

Þessi útgáfa er talið að Gísli Brynjólfsson hafi skrifað eftir eftir móður sinni Guðrúnu Stefánsdóttur frá Möðruvöllum í Hörgárdal 1898. Ekki er annað að skilja á Gísla en hann hafi talið kvæðið vera eftir Björgu Pétursdóttur frá Ketilsstöðum á Völlum, 1749 – 1839. 

Hún er örlítið frábrugðin þeirri sem ég skrifaði upp eftir móður minni og hefur tvær línur sem ekki eru í þeirri útgáfu. [1]

Ókindarkvæði III

Það var barn í dalnum sem datt ofaní gat,

en þar fyrir neðan ókindin sat.

En þar fyrir neðan sat ókindin ljót

náði hún naumlega neðaní þess fót.

Náið hún naumlega neðan í barn

hún dró það útum dyrnar og dustaði við hjarn.

Hún dró það útum dyrnar og dustaði við fönn,

ætla ég að úr því hriti ein lítil tönn.

„Úr því trúi eg að hrykki

eitt auga blátt

hún kallaði af kæti

og kveður svo hátt

Hún kallaði af kæti

kindin mín góð

þetta skaltu hafa

fyrir þín hljóð

Þetta skaltu hafa fyrir þitt brek og stát

maklegast væri að ég minnkaði þinn grát

Maklegast væri að eg [svo] minnkaði þinn þrótt

Ókindin lamdi það langt fram á nótt

Ókindin lamdi það í þeim stað

þangað til um síðir 

þar kom maður að

Þangað til um síðir

þar kom maður einn

Upp tók hann barnið

og ekki var hann seinn

Upp tók hann barnið

og bar það inn í bæ

Segi ég þér Sigga litla

Sjáðu nú að þér. 

Ég á skáfrænda sem var einu sinni lítill og sætur og sofnaði aldrei á kvöldin fyrr en hann var búin að hlusta amk. einusinni á Ókindarkvæðið, þe þegar hann gisti hjá stjúpömmu sinni.

Ég er viss um að þessar gömlu góðu íslensku barnagælur/fælur hafa ómetanlegt uppeldisgildi. Ég tildæmis fékk oft að heyra þessa þegar ég var lítil.

_________________________

Það á að strýkja stelpuna

stinga henni ofan í forina

loka hana úti og lemjana

og láta hann bola étana.

_________________________

Það á að strýkja strákaling

stinga honum ofan í forarbing

loka hann úti í landsinning

og láta hann hlaupa allt um kring.

____________________________

Reyndar fannst mér vera töluvert kynjamisrétti í þessum vísum þegar ég var krakki.

Hvers vegna að láta bola éta stelpuna en strákurinn bara látinn hlaupa úti í rigningu og roki.

En ég hef nú kannski verið búin að minnast á það hér. Man það ekki.

 [1] JónSamsonarson. (1998). Ókindarkvæði. N'ime M. S. GuðvarðurMárGunnlaugsson (Onye ndezi), Gripla X (ịbe 23-33). Reykjavík: Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi.